donderdag 14 augustus 2014

Wat kunnen auteurs verwachten van Amazon?

In zijn column in De Morgen (14/08/2014) pleit de Britse econoom John Kay ervoor dat de auteurs best de kant kiezen van Amazon, dus tegen de uitgevers, omdat deze laatsten meer van geld zouden houden dan van boeken. Kay heeft gelijk dat de macht van de auteurs groeit, maar of Amazon de witte ridder is waaraan de auteurs zich moeten vasthaken is zeer de vraag.

De digitalisering heeft een grote impact op de boekensector. Maar er zijn meer elementen die de boekensector door mekaar schudden. De online verkoop neemt steeds grotere proporties aan, waardoor de lokale boekhandel zijn plaats in de winkelstraat moet herdenken en de uitgevers hun marketing helemaal moeten omgooien. Wereldspelers zoals Apple, Google, Kobo en Amazon komen op de markt en nemen het overgrote deel van de e-boekenverkoop voor hun rekening. Binnen dit kader zoeken grote en minder grote uitgevers en boekhandels hun nieuwe positie. Dat de uitgevers meer van geld zouden houden dan van boeken, zoals Kay beweert, wordt door de cijfers fors tegengesproken. Heel wat uitgevers hebben de voorbije jaren verliezen moeten incasseren, een deel van hun activiteiten moeten stopzetten of mensen moeten ontslaan. Grote distributiehuizen (bv. Libridis) of winkelketens (Selexyz, Polare, ECI,…) hebben hun deuren moeten sluiten. Het grote geld gaat vandaag echt niet om binnen de Nederlandstalige boekensector.
De Angelsaksische markt waar Kay naar verwijst, is heel verschillend van de boekensector bij ons. Oplages en omzetten zijn vele malen groter. Terwijl in de Angelsaksische wereld zich een grote concentratiebeweging afspeelde de voorbije jaren, ken je bij ons een omgekeerde beweging. Zo zijn recent vier befaamde uitgeverijen uit de WPG-groep verzelfstandigd.
De vraag moet gesteld worden of de Vlaamse auteur er vandaag veel voordeel bij heeft om in deze onzekere tijden partij te kiezen voor een wereldspeler als Amazon. Als er één partij is die meer van geld houdt dan van boeken, dan is het Amazon. Amazon is een beursgenoteerd bedrijf dat vooral zijn marktaandeel wil vergroten en andere spelers uit de markt wil spelen om daarna te kunnen cashen. Dat ze hierbij niet gehinderd worden door ethische normen is al meermaals gebleken. De werkomstandigheden in de magazijnen van Amazon zijn door de Duitse televisie al vaak aan de kaak gesteld en hebben herhaaldelijk tot werkonderbrekingen geleid. Het ontwijken van faire belastingen heeft in de UK voor grote debatten gezorgd. Duurzame e-commerce is duidelijk niet de topprioriteit van Amazon. Dat auteurs hun toekomst in de handen zouden moeten leggen van zo’n wereldspeler lijkt me niet verstandig.
Zijn de uitgevers slecht voorbereid op de digitale revolutie? Zoals in elk vakgebied heb je een grote diversiteit. Heel wat uitgevers zoeken actief hun weg in het digitaal uitgeven. De educatieve uitgevers zijn op dat vlak zeker en vast voorlopers. Binnen het project Uitgeverij van de Toekomst zijn vandaag 26 Vlaamse uitgevers actief om alle mogelijkheden van digitaal uitgeven te onderzoeken en nieuwe modellen uit te werken. WPG en Ballon Media hebben samen een platform opgezet om de digitale strip verder vorm te geven. Uiteraard zijn er ook uitgevers die deze beker aan zich laten voorbij gaan en hopen dat de digitale revolutie zal overwaaien. Als Kay de hele boekensector als behoudsgezind bestempelt gaat hij zeer kort door de bocht.
Een andere misvatting van Kay is dat de auteur eigenlijk geen uitgever meer nodig heeft om de weg naar het publiek te vinden. Om een goed boek te maken is er heel wat nodig: een goede redacteur, een goede vormgever, efficiënte marketing en promotie enz… Of dit nu gebeurt door een uitgeverij of door een agent, of door wie ook, hier ligt de meerwaarde voor een auteur. Uitgevers die veel aandacht besteden aan het begeleiden en ondersteunen van hun auteurs zijn vaak ook de meest succesvolle uitgevers. Men mag niet vergeten dat boeken uitgeven een vak apart is waar ervaring en knowhow een belangrijke rol spelen. Er wordt vaak verwezen naar één of andere auteur die via selfpublishing is doorgebroken. En zo zijn er wel een aantal te vinden. Maar massa’s boeken die uitgegeven zijn in eigen beheer verdwijnen in de anonimiteit van het internet of moeten het stellen met een oplage van enkele honderden exemplaren.  
Kay heeft het wel bij het rechte eind als hij stelt dat de gewijzigde situatie binnen de boekensector voor één zaak zal zorgen: de positie van de auteur zal aan belang toenemen. Maar Kay is niet de enige die dit beseft. Steeds meer uitgevers zijn zich bewust van deze situatie en zetten steeds meer in om hun auteurs op allerlei domeinen te ondersteunen. Dat de belangen van auteurs en uitgevers niet altijd gelijk lopen is een feit. Maar samenwerking lijkt me in deze moeilijke tijden voor beide partijen de beste weg. Want er zijn nog andere katten te geselen. Denken we maar aan de dalende boekenverkoop in quasi alle Europese landen. Een oorlogje zoals nu wordt gevoerd door Amazon tegen Hachette in de VS kan de Vlaamse boekensector missen als kiespijn.


PS. Uitgerekend vandaag publiceren een honderdtal Duitse auteurs een open brief tegen Amazon: