Een klein bericht met mogelijks grote gevolgen

In een Nederlandse krant verscheen op 23 juli 2013 een klein bericht onder de titel “WPG en Lannoo samen”. Het bericht werd door geen enkele krant, of website, ook niet door Boekblad verder opgepikt. Nochtans lijkt het mij een bericht met grote nieuwswaarde. “Twee van de grote uitgevers in Nederland, Lannoo Meulenhoff en WPG willen een gezamenlijk bedrijf oprichten. Dat hebben ze bij de toezichthouder gemeld. WPG’s financieel directeur Harry van der Linden zegt dat het in ieder geval niet om een fusie of overname gaat. Vanwege de omvang van dit gezamenlijke project is eerst toestemming van de toezichthouder ACM (Autoriteit Consument en Markt) nodig omdat beider uitgevers al een aanzienlijk marktaandeel hebben. ‘Tot die toestemming houden we verdere plannen nog voor ons’, aldus Van der Linden.”

WPG en Lannoo zijn niet alleen in Nederland grote spelers. In Vlaanderen vertegenwoordigen hun uitgeverijen samen 27% van de boekenmarkt (cijfers van GfK in 2012). Als we ook de distributieactiviteiten van beide uitgeverijen bij dit cijfers bijtellen, dan komen we voor 2012 op een totaal marktaandeel van 41%. Dit is zeer aanzienlijk. Het is natuurlijk nog niet echt duidelijk wat de plannen juist inhouden, maar de kans is groot, als deze plannen zouden doorgaan, dat het uiteindelijk tot een fusie zou leiden. Dit zal natuurlijk een grote impact hebben op het boekenvak, zowel in Vlaanderen als Nederland. Bijna de helft van de distributie van de boeken in Vlaanderen zou in dat geval bij één speler terecht komen. Als we daarbij ook nog in rekening nemen dat de retail in Vlaanderen voor een belangrijk deel in handen in van een grote keten met 149 winkels, dan zou dit kunnen leiden tot een situatie waarbij één uitgever/distributeur en één grote boekhandelsketen samen bijna de helft van de boekenmarkt zouden kunnen gaan beheersen. Of dit ten goede zal komen van het brede en diverse aanbod van boeken aan de consument is nog zeer de vraag.

Dit is natuurlijk geen exclusief Vlaams of Nederlands fenomeen. In de VS kondigden Random House en Penguin in oktober 2012 een grote fusie aan. Op die manier werd de grootste uitgeverij ter wereld gevormd. John B Thompson, auteur van Merchants of Culture, sprak hierover ook nog op de Leerstoel Boek.be in maart 2013. Brits en Amerikaanse uitgevers staan onder druk van een wijzigende markt. Spelers als Amazon en Apple verstoren de activiteiten die uitgevers al decennia gewoon zijn te voeren. Als men groei wil nastreven en een hoger rendement wil bereiken, dan zijn er vandaag in de Angelsaksische markt maar twee mogelijkheden: of men fuseert met een andere grote speler, of men koopt middelgrote uitgevers op. Op de markt ontstaan er daarom vooral twee soorten uitgevers: grote concerns die steeds proberen te groeien en een hoger rendement proberen te worden. En kleine uitgevers die zelfstandig werken, soms binnen een bepaalde niche. Eenmaal men doorgroeit, is de kans groot dat een grote speler met dollars komt aankloppen om het bedrijf over te kopen.

Tot nu toe zagen we deze fenomenen veel minder in het Nederlandse taalgebied. Maar onder druk van de digitalisering die toch wel belangrijke investeringen vraagt, is onze markt blijkbaar niet langer immuun voor deze tendens. Ook toenemende convergentie tussen tv, film en boek lijdt tot grotere samenwerkingsverbanden. De samenwerking tussen Woestijnvis, SBS enWPG is daar een duidelijk voorbeeld van.

Dat de boekenmarkt de komende jaren volop zal bewegen, inclusief fusies en overnames, lijkt vrij duidelijk. En dat de samenwerking tussen kranten, tijdschriften, boekenuitgevers en tv-makers nog zal leiden tot onverwachte fusies en samenwerkingsverbanden is ook vrij duidelijk. Kleine uitgevers zullen aan deze uitdagingen kunnen weerstaan, als ze zich bewust zijn van hun kracht en kiezen voor een specifieke niche die ze op een frisse en creatieve manier weten te benaderen. Want grote concerns driegen wel eens over het hoofd te zien dat de relatie tussen een auteur en een uitgever of redacteur een belangrijke invloed heeft op het succes van een uitgeverij.