In een Nederlandse krant verscheen op 23 juli 2013 een klein
bericht onder de titel “WPG en Lannoo samen”. Het bericht werd door geen enkele
krant, of website, ook niet door Boekblad verder opgepikt. Nochtans lijkt het
mij een bericht met grote nieuwswaarde. “Twee van de grote uitgevers in
Nederland, Lannoo Meulenhoff en WPG willen een gezamenlijk bedrijf oprichten.
Dat hebben ze bij de toezichthouder gemeld. WPG’s financieel directeur Harry
van der Linden zegt dat het in ieder geval niet om een fusie of overname gaat.
Vanwege de omvang van dit gezamenlijke project is eerst toestemming van de
toezichthouder ACM (Autoriteit Consument en Markt) nodig omdat beider uitgevers
al een aanzienlijk marktaandeel hebben. ‘Tot die toestemming houden we verdere
plannen nog voor ons’, aldus Van der Linden.”
WPG en Lannoo zijn niet alleen in Nederland grote spelers.
In Vlaanderen vertegenwoordigen hun uitgeverijen samen 27% van de boekenmarkt
(cijfers van GfK in 2012). Als we ook de distributieactiviteiten van beide
uitgeverijen bij dit cijfers bijtellen, dan komen we voor 2012 op een totaal
marktaandeel van 41%. Dit is zeer aanzienlijk. Het is natuurlijk nog niet echt
duidelijk wat de plannen juist inhouden, maar de kans is groot, als deze
plannen zouden doorgaan, dat het uiteindelijk tot een fusie zou leiden. Dit zal
natuurlijk een grote impact hebben op het boekenvak, zowel in Vlaanderen als
Nederland. Bijna de helft van de distributie van de boeken in Vlaanderen zou in
dat geval bij één speler terecht komen. Als we daarbij ook nog in rekening
nemen dat de retail in Vlaanderen voor een belangrijk deel in handen in van een
grote keten met 149 winkels, dan zou dit kunnen leiden tot een situatie waarbij
één uitgever/distributeur en één grote boekhandelsketen samen bijna de helft
van de boekenmarkt zouden kunnen gaan beheersen. Of dit ten goede zal komen van
het brede en diverse aanbod van boeken aan de consument is nog zeer de vraag.
Dit is natuurlijk geen exclusief Vlaams of Nederlands
fenomeen. In de VS kondigden Random House en Penguin in oktober 2012 een grote
fusie aan. Op die manier werd de grootste uitgeverij ter wereld gevormd. John B
Thompson, auteur van Merchants of Culture, sprak hierover ook nog op de
Leerstoel Boek.be in maart 2013. Brits en Amerikaanse uitgevers staan onder
druk van een wijzigende markt. Spelers als Amazon en Apple verstoren de
activiteiten die uitgevers al decennia gewoon zijn te voeren. Als men groei wil
nastreven en een hoger rendement wil bereiken, dan zijn er vandaag in de
Angelsaksische markt maar twee mogelijkheden: of men fuseert met een andere
grote speler, of men koopt middelgrote uitgevers op. Op de markt ontstaan er
daarom vooral twee soorten uitgevers: grote concerns die steeds proberen te
groeien en een hoger rendement proberen te worden. En kleine uitgevers die
zelfstandig werken, soms binnen een bepaalde niche. Eenmaal men doorgroeit, is
de kans groot dat een grote speler met dollars komt aankloppen om het bedrijf
over te kopen.
Tot nu toe zagen we deze fenomenen veel minder in het
Nederlandse taalgebied. Maar onder druk van de digitalisering die toch wel
belangrijke investeringen vraagt, is onze markt blijkbaar niet langer immuun
voor deze tendens. Ook toenemende convergentie tussen tv, film en boek lijdt
tot grotere samenwerkingsverbanden. De samenwerking tussen Woestijnvis, SBS enWPG is daar een duidelijk voorbeeld van.
Dat de boekenmarkt de komende jaren volop zal bewegen,
inclusief fusies en overnames, lijkt vrij duidelijk. En dat de samenwerking
tussen kranten, tijdschriften, boekenuitgevers en tv-makers nog zal leiden tot
onverwachte fusies en samenwerkingsverbanden is ook vrij duidelijk. Kleine
uitgevers zullen aan deze uitdagingen kunnen weerstaan, als ze zich bewust zijn
van hun kracht en kiezen voor een specifieke niche die ze op een frisse en
creatieve manier weten te benaderen. Want grote concerns driegen wel eens over
het hoofd te zien dat de relatie tussen een auteur en een uitgever of redacteur
een belangrijke invloed heeft op het succes van een uitgeverij.
