Is minder boeken uitgeven de oplossing voor het boekenvak?

De Morgen pakt vandaag op de voorpagina uit met de titel "Vlaamse uitgevers pleiten voor veel minder boeken". De nieuwe directeuren van WPG Uitgevers België, Peter Quaghebeur en Erwin Provoost, vinden dat er te veel boeken worden uitgegeven in België. Op het e-reading event in Gent vorige week was dit reeds één van de punten die Peter Quaghebeur naar voren schoof. 
Met deze blog wil ik verder ingaan op deze problematiek.

De cijfers

In Vlaanderen werden in 2011 11.800 nieuwe isbn's uitgereikt. Maar in dit cijfer zitten zowel de educatieve, wetenschappelijke als algemene boeken. Ook doctoraatthesissen, e-boeken en de regionale of persoonlijke publicaties vallen daaronder. Niet al deze publicaties zijn bedoeld om te verkopen in de boekhandel. Veel van deze publicaties hebben maar een beperkt doelpubliek, richten zich naar een bepaalde niche of  zijn gedrukt op een zeer beperkte oplage.
In Nederland worden er jaarlijks +/- 20.000 nieuwe isbn's uitgereikt. Maar ook daar zitten heel wat educatieve en wetenschappelijke boeken bij.
Jaarlijks komen er dus iets meer dan 30.000 nieuwe titels uit, waarvan er ongeveer 20.000 voor de algemene consumentenmarkt. (zie 2 onderaan) Gezien boeken meestal meer dan één jaar leverbaar blijven, is het algemene aanbod van boeken zeer breed. In de eerste helft van 2012 werden er volgens GfK van +/- 155.000 titels minstens één exemplaar verkocht. Het aantal Nederlandstalige boeken dat op de reguliere markt verkrijgbaar is, en min of meer kopers vindt, wordt geraamd op 70 à 80.000 verschillende titels. Dat is natuurlijk nog altijd zeer veel, rekening houdend met het feit dat bijvoorbeeld Standaard Boekhandel, die ongeveer 50 procent van de markt heeft, jaarlijks ongeveer 5.000 à 6.000 verschillende titels inkoopt. Maar naast Standaard Boekhandel zijn er ook nog andere winkels, speciaalzaken en nichespelers, die een ander assortiment voeren.

Merchants of culture

Er zijn nogal wat cultuurpessimisten die waarschuwen voor de toenemende commercialisering van het boekenvak en vrezen dat door de race naar succes het boekenaanbod aan diversiteit verliest. André Schiffrin, de bekende Amerikaanse uitgever van o.a. Pantheon en The New Press waarschuwt voor deze ontwikkeling in zijn boek "De boekenbusiness: hoe het grote geld het boekenvak en het lezen heeft veranderd".

De Britse professor John B. Thomson (1) volgt Schiffrin niet in zijn analyse in zijn zeer boeiend boek Merchants of culture waarin hij een analyse van het actuele boekenvak in de US en de UK maakt. In zijn studie merkt hij op dat de voorbije jaren de diversiteit in het boekenaanbod vrij stabiel is gebleven. Maar hij ziet wel een belangrijk ander probleem, nl. "bestselleritis". Het aandeel van de top 10 titels in de totale boekenverkoop groeit jaar na jaar in de Angelsaksische wereld. De kloof tussen de oplages van de beststellers en de oplages van de titels daaronder wordt steeds groter. GfK stipte recent een gelijkaardige ontwikkeling aan in de Vlaamse boekenmarkt. In augustus 2012 was het aantal verkochte exemplaren in de top 10 drie maal zo groot als in dezelfde periode van 2011. Thomson ziet het als de belangrijkste uitdaging voor het boekenvak als creatieve industrie om deze tendens om te buigen. Hij ziet een samenspel van heel wat factoren. Enerzijds zijn de uitgevers steeds op zoek naar dè bestsellers. Ook de media willen voornamelijk focussen op de bestseller. En via de social media gaan steeds meer mensen zich baseren op wat hun vrienden lezen om ook het boek te kopen. Gevolg: de rush naar de goedlopende titels wordt steeds groter. Hoe je dit kan ombuigen is niet direct het onderwerp van Merchants of Culture, maar het lijkt ons wel een belangrijke uitdaging voor het boekenvak als geheel. Dat individuele uitgevers er vooral voor willen zorgen dat zo weinig mogelijk boeken verlieslatend zijn, lijkt me logisch. Maar het bredere plaatje is ook erg belangrijk.

Te hoge stocks

Een ander gegeven is wat Geert Joris schetst in hetzelfde artikel in De Morgen. Hij legt vooral de klemtoon op het feit dat er te veel onverkochte exemplaren in de magazijnen blijven liggen en daarna moeten vernietigd worden of aan dumpingprijzen in de markt worden gezet. De huidige technieken van printing on demand, de mogelijkheden om stocks goed op te volgen, samenwerking tussen retailers en uitgevers in het bepalen van de oplagen enz... Het zijn allemaal wegen die de stocks naar beneden kunnen krijgen.
Dit is een belangrijke uitdaging voor het boekenvak in zijn geheel.

(1) John B. Thomson zal op 22 maart 2013 de Leerstoel Boek.be aan de Universiteit Antwerpen verzorgen. We kijken reeds uit naar zijn referaat.

(2) In 2011 verschenen in totaal 35.926 verschillende boeken, waarvan 21.266 A (Algemene)-boeken, 7.799 S (School)-Boeken en 4.827 W (Wetenschappelijke)-Boeken. Overige was goed voor 2.034 boeken.