Boze tongen beweren
dat boeken duurder worden met door een gereglementeerde boekenprijs. In het rapport
Tweede evaluatie van de Wet op de vaste boekenprijs in Nederland, heeft men
dit punt niet onderzocht. Het Franse evaluatierapport gaat wel grondig in op
deze vraag.
Er werd met name een
vergelijking gemaakt tussen de index van de consumptieprijzen en de gemiddelde
prijs van boeken (niet-schoolboeken omdat de schoolboeken in Frankrijk buiten
de FBP-wet vallen) in de periode tussen 1990 en 2008. De conclusies luiden als
volgt: “Als we de ontwikkeling van de nieuwe globale index, beschikbaar sinds
1990, analyseren, dan stellen we vast dat de cyclus van de relatieve
prijsverhoging voor het niet-schoolboek, begon
in 1986 en in 1994 zijn hoogtepunt bereikte, om vervolgens tussen 1995
en 1999 een periode in te luiden van relatieve prijsstabiliteit. Daarna, vanaf
2000 en ononderbroken tot vandaag, zien we een nieuwe cyclus van relatieve
prijsverlaging van het boek.” (Situation du livre p. 65).
Dit wordt visueel
weergegeven in onderstaande grafiek.
In Frankrijk is er ook een consumentenonderzoek gebeurd naar de
gemiddelde prijs die de consumenten betalen voor een boek. In dit onderzoek
merken we dat er een stevige prijsdaling heeft plaats gehad tussen 1994 en 1998
nl. van 13,10€ naar 11,30€. Volgens de onderzoekers heeft dit te maken met het
wegvallen van de aankoop van papieren encyclopedieën en woordenboeken. Sinds
1998 is de gemiddelde aankoopprijs van boeken in het panel van TNS-Sofres rond
de 11,50€ blijven schommelen.
De onderzoekers komen
tot de vaststelling dat deze twee tabellen goed de positie van het boekenvak in
Frankrijk vertalen:
“Ze weerspiegelen het bestaan van een daadwerkelijke
concurrentie tussen de leveranciers over de prijs. De vraag die soms wordt
gesteld naar eventuele afspraken tussen uitgevers om de prijzen van boeken hoog
te houden, blijkt niet relevant te zijn in het licht van deze ontwikkelingen.
Concurrentie wordt ook aangemoedigd door de ontwikkeling van een
verscheidenheid van formaten en prijzen: paperback, club-edities, luxe
uitgaven, ...
Ten slotte, de afwezigheid van een prijzenoorlog op
het niveau van de detailhandel heeft kunnen vermijden wat gebeurd is in het
Verenigd Koninkrijk, nl. dat uitgevers worden gedwongen de prijs van moeilijk
verkoopbare boeken te verhogen om de grote kortingen die ze moeten geven aan de
detailhandel op de bestsellers te compenseren.”
(Situation du livre p. 67).
In Vlaanderen heeft
Boek.be ook een onderzoek laten uitvoeren door de Universiteit Antwerpen naar
de prijsevolutie van boeken. (Verdickt, 2014).
De onderzoekster
heeft drie categorieën van boeken onderzocht: literatuur, strips en
schoolboeken. Deze laatste laten we hier buiten beschouwing omdat ze niet zijn
opgenomen in het voorstel van gereglementeerde boekenprijs. De onderzoekster
komt tot de vaststelling dat de boeken relatief goedkoper zijn dan 12 jaar
geleden.
Als we de strips
bekijken, dan volgen de prijzen van de strips vrijwel de evolutie van de index
in de periode van 2001 tot 2013. Het overgrote deel van de strips wordt in
Vlaanderen geproduceerd onder een regime van vrije prijzen.
Wat het literatuurgenre
betreft kon worden vastgesteld dat de gemiddelde prijs van een gebonden roman
tot 2005 quasi gelijk met de inflatie evolueerde. Vanaf 2005 echter, blijft de
prijs ongeveer gelijk, terwijl de inflatie nochtans wel steeg. De consument
betaalde in 2013 dezelfde reële prijs voor een gebonden roman als in 2005. Vergeleken
met de inflatie, kost het boek vandaag 13,8% minder dan in 2001. De gemiddelde prijs
van een paperback kende vanaf 2005 ook een daling, maar volgt sindsdien perfect
de evolutie van de indexstijging. Romans, goed voor 1/3 van de totale
boekenverkoop, zijn de voorbije 12 jaar niet in prijs toegenomen. Meer zelfs:
het prijsverschil tussen een paperback en een gebonden boek wordt steeds
kleiner, terwijl een gebonden boek veel duurzamer is.
Dit onderzoek is
uitgevoerd op de door de uitgevers vastgestelde prijzen, niet op wat de
consument aan de kassa heeft betaald. Ongeveer 80% van de prijzen van literaire
boeken worden vastgelegd in Nederland waar een vaste boekenprijs geldt. En toch
zijn de prijzen daar relatief gesproken gedaald. De prijsbepaling en het onder
controle houden van de prijsstijgingen door de uitgevers is vooral ingegeven
door het feit dat de uitgevers zich zeer bewust zijn van de prijsgevoeligheid
bij de consumenten.
Al deze elementen
sluiten aan bij de conclusies van een vergelijkend onderzoek uit Noorwegen, nl.
dat er geen verband kan worden vastgesteld tussen de prijsevolutie van boeken
en het al dan niet invoeren van een gereglementeerde boekenprijs.
