Op maandag 29 september vertrokken een dertigtal
boekhandelaren op dagtrip naar Londen voor een inspiratiebezoek aan een aantal
interessante boekhandels. Het initiatief kwam van het Vlaams Fonds voor de
Letteren, ism. CJSM en Boek.be. We bezochten drie boekhandels: Daunt bookshop,
de nieuwe Foyles en de London Review Bookshop. Drie totaal verschillende
boekhandels met elk andere punten van inspiratie.
Deze winkel is gevestigd in een prachtig pand in een mooie
buurt in Londen. Wat heel bijzonder is aan deze winkel, is het feit dat hun
boeken quasi allemaal geklasseerd staan op land. Fictie, non-fictie,
reisgidsen, kookboeken, … ze staan allemaal door mekaar volgens het land
waarover het gaat. Op die manier ontdekt men soms pareltjes die men door de
klassieke indeling volgens genre anders over het hoofd zou zien. Een nieuwe
vorm om mensen boeken te laten ontdekken. Maar men gaat hier niet fanatiek mee
om. Ze hebben gemerkt dat de klanten daardoor soms in de war geraken en hebben
uiteindelijk ook beslist om een afdeling fictie, non-fictie en kookboeken te
maken, voor de klanten die daar specifieke interesse in hebben.
Ook de manier van inkopen is bijzonder. De zaakvoerder
beslist wat wordt aangekocht, maar van elk boek koopt hij maar één exemplaar
aan. Het is pas als het boek in de winkel is aangekomen dat het team bekijkt
wat ze met het boek gaan doen en of er extra aandacht aan wordt geschonken.
Vermits boeken binnen de 24 uur kunnen geleverd worden (via Gardner’s) is
bijbestellen heel eenvoudig. Men kiest er voor om een zo breed mogelijk aanbod
te hebben met maximaal één of twee exemplaren die snel worden aangevuld.
Opvallend is ook de zeer horizontale structuur van het
personeel. Iedereen doet alles in de winkel. Er zijn geen mensen die specifiek
de aankoop doen of specifiek de boeken uitpakken, in de rekken zetten of
administratieve taken opnemen. Iedereen doet alles en moet alles kunnen. We
zagen dan ook de zaakvoerder met een stapel boeken uit de kelder komen om die
zelf in de rekken te plaatsen. De boekverkopers worden ook beter betaald dan
gemiddeld, omdat men heel veel belang hecht aan de kwaliteit en het engagement
van de verkopers. Bij aanwerving kijkt men niet of iemand ervaring heeft in de
sector, liefst niet zelfs. Vooral algemene kennis is van belang.
De boekhandel zet ook sterk in op het organiseren van
activiteiten. Quasi elke dag is er een boekpresentatie in de boekhandel,
meestal van 19 tot 20 uur, in samenwerking met een uitgeverij. De boekhandel
zit meestal vol. Mensen betalen entreegeld, maar krijgen daarbij wel een
drankje en een hapje aangeboden. De boekhandel werkt ook samen met restaurants
uit de buurt, zodat de aanwezigen een voucher krijgen aangeboden om na de
activiteit ergens te gaan eten.
Op dit ogenblik hebben ze nog een webshop, maar ze plannen
om deze af te bouwen. Men wil meer inzetten op de selectie en de inhoudelijke
bijdragen van klanten. Opvallend is ook het abonnementsaanbod. Mensen kunnen
een abonnement nemen om per maand voor een bepaald bedrag aan boeken
toegestuurd te krijgen. Drie mensen van de boekhandel werken hier specifiek op
en stellen een boekenpakket samen volledig op maat van iedere klant. Geen
eenheidsworst, maar maatwerk. Men is daarbij zeer soepel op retours van boeken
die toch niet in de smaak zouden vallen. Vaak wordt zo’n abonnement cadeau
gedaan maar verlengt de ontvanger van het abonnement later het abonnement omdat
men het zelf leuk vindt. De boekhandelaar als gidsfunctie, daar hecht men zeer
veel belang aan.
Boeken waar zeer veel vraag naar is, maar die niet meer
verkrijgbaar zijn, worden soms door de uitgeverij van de boekhandel opnieuw
uitgegeven. Op die manier krijgt de winkel een uitzonderlijk en uniek aanbod
van boeken die nergens anders verkrijgbaar zijn. Het is een usp waar zeer veel
belang aan wordt gehecht. Deze boeken belanden dan ook op de tafels waardoor ze
extra in de kijker worden geplaatst.
Een boekhandel van een totaal andere orde is de vernieuwde
Foyles. Op enkele huizen van hun oude pand hebben ze een oude school verbouwd
tot een gigantische boekhandel: 6 verdiepingen hoog, met in het midden een open
ruimte. Een gigantische, indrukwekkende boekhandel zoals er maar weinig bestaan
in de wereld. Hoewel zo’n boekhandel enkel in een wereldstad mogelijk is,
Londen heeft 15 miljoen inwoners, kunnen we er toch interessante zaken uit
opsteken. De manager die de verbouwing heeft geleid, licht ons één en ander
toe. Bij de gesprekken over het concept van de winkel, zijn ze vooral gaan
kijken naar andere retailers en niet naar boekhandels. Dat is zijn
belangrijkste advies: boekhandelaren moeten in de eerste plaats retailers zijn
en bekijken wat men kan leren van andere retailers. Zo hebben ze heel veel
belang gehecht aan de verlichting. De wanden zijn wit, de rekken idem. Heel
veel open ruimtes met allerlei spots die de boeken in de picture zetten. “Zet
een spot op een boek en hij verkoopt”, zegt hij bij wijze van boutade. Het is duidelijk dat ze zeer goed gekeken
hebben hoe Apple zijn Applestores heeft uitgebouwd. Bovenaan de boekhandel is
een mooie trendy koffieshop gevestigd. De hoogste verdieping is volledig
gereserveerd voor een event-zaal. Daar zet men ook heel sterk op in:
ontmoetingen met auteurs, discussies over boeken. Dat is iets wat Amazon niet
kan en waarmee men mensen naar de boekhandel trekt.
Deze boekhandel is gevestigd in de wijk Bloomsbury. Een mooie
boekhandel propvol boeken. Ook hier kiest men voor een zeer breed assortiment
van eentjes, met weinig hoge stapels. De boekhandel vormt eigenlijk een
drieluik: het tijdschrift London Review of Books, de boekhandel en de cake
shop. De boekhandel is niet echt winstgevend. De winst wordt gemaakt door het
tijdschrift en door de vele activiteiten die men organiseert.
Het tijdschrift heeft een zeer groot bereik, zelfs
wereldwijd, met een hoog aantal abonnees en is internationaal gerenommeerd voor
zijn boekrecensies. De redactie werkt onafhankelijk van de winkel en vice versa.
De boekhandel is sterk gespecialiseerd. Zo heeft men een
poëzieafdeling van om en bij de drie meter. Poëzieliefhebbers uit heel Londen
komen naar deze boekhandel op zoek naar hun favoriete gedichten. De boekhandel
zet ook zwaar in op het organiseren van activiteiten. Opvallend ook hier is dat
deelnemers bereid zijn om hiervoor te betalen. Zo kwamen niet minder dan 200
mensen naar een lezing van de Noorse schrijver Karl Ove Knausgård en hadden ze
hier 15 pond voor over. Dankzij een uitgebreid adressenbestand (meer dan 70.000
e-mails) en een zeer goed crm-systeem kunnen gerichte mailings uitgestuurd
worden voor deze activiteiten die vaak snel volgeboekt zijn.
Ze verhuren ook de winkel voor activiteiten van uitgevers of
andere organisaties. Daar wordt behoorlijk veel gebruik van gemaakt omdat het
kader zeer uitzonderlijk is.
Naast de boekhandel is ook een trendy cake shop gevestigd.
De manager is de excentrieke Terry Glover die uitzonderlijk lekkere dingen bakt
en die ook zeer goed weet te presenteren. Deze cake shop is niet direct een
cash cow, maar het is een instrument om mensen naar de boekhandel te lokken en
om de deelnemers aan de activiteiten lekker te verwennen. Ook hier sluiten de
activiteiten vaak aan bij de werkuren: van 18u30 tot 20 uur.
Conclusie
Uiteraard kan niet
elk concept zomaar worden overgenomen. Maar als er één les kan getrokken worden
uit dit bezoek aan zo uiteenlopende boekhandels is dat een boekhandel een eigen
“smoel” moet nastreven. Men moet zijn eigen weg zoeken, liefst in samenwerking
met zijn klanten om zaken aan te bieden die een andere boekhandel niet heeft.
Het heeft ook geen zin om te proberen de grote ketens en webshops in het klein
proberen na te bootsen. Inzetten op een eigen aanbod, een specifieke service,
klantenbinding op vele mogelijke manieren, alternatieve inkomstenbronnen,
ontmoetingen met auteurs e.d….. Het zijn allemaal domeinen waar mogelijkheden
liggen voor onafhankelijke boekhandels om een eigen positie te verwerven in het
moeilijke boekenlandschap.
