In zijn column in De
Morgen (14/08/2014) pleit de Britse econoom John Kay ervoor dat de auteurs best
de kant kiezen van Amazon, dus tegen de uitgevers, omdat deze laatsten meer van
geld zouden houden dan van boeken. Kay heeft gelijk dat de macht van de auteurs
groeit, maar of Amazon de witte ridder is waaraan de auteurs zich moeten
vasthaken is zeer de vraag.
De digitalisering heeft een grote impact op de boekensector.
Maar er zijn meer elementen die de boekensector door mekaar schudden. De online
verkoop neemt steeds grotere proporties aan, waardoor de lokale boekhandel zijn
plaats in de winkelstraat moet herdenken en de uitgevers hun marketing helemaal
moeten omgooien. Wereldspelers zoals Apple, Google, Kobo en Amazon komen op de
markt en nemen het overgrote deel van de e-boekenverkoop voor hun rekening. Binnen
dit kader zoeken grote en minder grote uitgevers en boekhandels hun nieuwe
positie. Dat de uitgevers meer van geld zouden houden dan van boeken, zoals Kay
beweert, wordt door de cijfers fors tegengesproken. Heel wat uitgevers hebben
de voorbije jaren verliezen moeten incasseren, een deel van hun activiteiten
moeten stopzetten of mensen moeten ontslaan. Grote distributiehuizen (bv.
Libridis) of winkelketens (Selexyz, Polare, ECI,…) hebben hun deuren moeten
sluiten. Het grote geld gaat vandaag echt niet om binnen de Nederlandstalige boekensector.
De Angelsaksische markt waar Kay naar verwijst, is heel
verschillend van de boekensector bij ons. Oplages en omzetten zijn vele malen groter.
Terwijl in de Angelsaksische wereld zich een grote concentratiebeweging afspeelde
de voorbije jaren, ken je bij ons een omgekeerde beweging. Zo zijn recent vier
befaamde uitgeverijen uit de WPG-groep verzelfstandigd.
De vraag moet gesteld worden of de Vlaamse auteur er vandaag
veel voordeel bij heeft om in deze onzekere tijden partij te kiezen voor een
wereldspeler als Amazon. Als er één partij is die meer van geld houdt dan van
boeken, dan is het Amazon. Amazon is een beursgenoteerd bedrijf dat vooral zijn
marktaandeel wil vergroten en andere spelers uit de markt wil spelen om daarna
te kunnen cashen. Dat ze hierbij niet gehinderd worden door ethische normen is
al meermaals gebleken. De werkomstandigheden in de magazijnen van Amazon zijn door
de Duitse televisie al vaak aan de kaak gesteld en hebben herhaaldelijk tot
werkonderbrekingen geleid.
Het ontwijken van faire belastingen heeft in de UK voor grote debatten gezorgd.
Duurzame e-commerce is duidelijk niet de topprioriteit van Amazon. Dat auteurs hun
toekomst in de handen zouden moeten leggen van zo’n wereldspeler lijkt me niet
verstandig.
Zijn de uitgevers slecht voorbereid op de digitale
revolutie? Zoals in elk vakgebied heb je een grote diversiteit. Heel wat
uitgevers zoeken actief hun weg in het digitaal uitgeven. De educatieve
uitgevers zijn op dat vlak zeker en vast voorlopers. Binnen het project
Uitgeverij van de Toekomst zijn vandaag 26 Vlaamse uitgevers actief om alle
mogelijkheden van digitaal uitgeven te onderzoeken en nieuwe modellen uit te
werken. WPG en Ballon Media hebben samen een platform opgezet om de digitale
strip verder vorm te geven. Uiteraard zijn er ook uitgevers die deze beker aan
zich laten voorbij gaan en hopen dat de digitale revolutie zal overwaaien. Als
Kay de hele boekensector als behoudsgezind bestempelt gaat hij zeer kort door
de bocht.
Een andere misvatting van Kay is dat de auteur eigenlijk
geen uitgever meer nodig heeft om de weg naar het publiek te vinden. Om een
goed boek te maken is er heel wat nodig: een goede redacteur, een goede
vormgever, efficiënte marketing en promotie enz… Of dit nu gebeurt door een
uitgeverij of door een agent, of door wie ook, hier ligt de meerwaarde voor een
auteur. Uitgevers die veel aandacht besteden aan het begeleiden en ondersteunen
van hun auteurs zijn vaak ook de meest succesvolle uitgevers. Men mag niet
vergeten dat boeken uitgeven een vak apart is waar ervaring en knowhow een
belangrijke rol spelen. Er wordt vaak verwezen naar één of andere auteur die
via selfpublishing is doorgebroken. En zo zijn er wel een aantal te vinden.
Maar massa’s boeken die uitgegeven zijn in eigen beheer verdwijnen in de
anonimiteit van het internet of moeten het stellen met een oplage van enkele
honderden exemplaren.
Kay heeft het wel bij het rechte eind als hij stelt dat de gewijzigde
situatie binnen de boekensector voor één zaak zal zorgen: de positie van de
auteur zal aan belang toenemen. Maar Kay is niet de enige die dit beseft.
Steeds meer uitgevers zijn zich bewust van deze situatie en zetten steeds meer
in om hun auteurs op allerlei domeinen te ondersteunen. Dat de belangen van
auteurs en uitgevers niet altijd gelijk lopen is een feit. Maar samenwerking
lijkt me in deze moeilijke tijden voor beide partijen de beste weg. Want er
zijn nog andere katten te geselen. Denken we maar aan de dalende boekenverkoop
in quasi alle Europese landen. Een oorlogje zoals nu wordt gevoerd door Amazon
tegen Hachette in de VS kan de Vlaamse boekensector missen als kiespijn.
PS. Uitgerekend vandaag publiceren een honderdtal Duitse auteurs een open brief tegen Amazon:
